Osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu, wypadkowemu i zdrowotnemu począwszy od dnia rozpoczęcia pracy do dnia jej ustania. Zakład Ubezpieczeń Społecznych w przypadku powzięcia wątpliwości, co do umowy pracownika lub podlegania przez niego ubezpieczeniu może przeprowadzić postępowanie wyjaśniające, w którym ustali czy pracownik nawiązał pozorny stosunku pracy wyłącznie w celu uzyskania świadczeń z funduszu ubezpieczeń społecznych.
Kiedy ZUS kwestionuje umowę o pracę?
Najczęstszymi przypadkami, w których ZUS uznaje, że umowa o pracę została zawarta dla pozoru są:
- zatrudnienie kobiety w ciąży;
- zatrudnienie członka rodziny;
- zatrudnienie pracownika, który był w złym stanie zdrowia w chwili zawarcia umowy o pracę;
- zatrudnienie osoby, której brakuje okresu zatrudnienia do otrzymania emerytury.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych w przypadku powzięcia wątpliwości co do umowy pracownika przeprowadza postępowanie wyjaśniające w sprawie podlegania przez pracownika ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia u płatnika na podstawie umowy o pracę. Najczęściej postępowania te są wszczynane w momencie ubiegania się przez pracownika o wypłatę świadczenia emerytalnego, chorobowego lub zdrowotnego. Już na tym etapie warto aktywnie brać udział w postępowaniu prowadzonym przez organ rentowy oraz dostarczyć mu odpowiedni materiał dowodowy.
Co zrobić w przypadku, gdy ZUS wydał decyzję uznającą, że umowa o pracę była pozorna?
Jeśli ZUS uzna, że stosunek pracy został zawarty dla pozoru, w celu wyłudzenia świadczeń, wyda decyzję uznającą, iż pracownik nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom/u emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu, wypadkowemu. Jeśli pracownik ubiegał się w tym czasie o przyznanie mu któregoś z tych świadczeń otrzyma tym samym decyzję odmawiającą wypłatę środków pieniężnych.
Otrzymując decyzję uznającą, że umowa o pracę była pozorna na pewno nie warto się poddawać. ZUS bardzo rygorystycznie podchodzi do oceny istnienia stosunku pracy, co często jest podważane przez Sąd. Oczywiście należy pamiętać, aby w trakcie postępowania sądowego zadbać o zgromadzenie materiału dowodowego potwierdzającego rzeczywiste wykonywanie czynności pracowniczych, ponieważ Sąd nie zrobi tego za Ciebie i orzeknie wyłącznie na podstawie tego, co zostanie mu przedstawione.
Jak zaskarżyć decyzję ZUS podważającą zatrudnienie?
Od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych pracownikowi przysługuje odwołanie do właściwego Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych. Należy jednak pamiętać, że odwołanie wnosi się na piśmie za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS, która wydała decyzję. Oznacza to, że jako adresata wskazujemy właściwy sąd, natomiast samo odwołanie wysyłamy do ZUS-u.
Dzięki takiemu rozwiązaniu ZUS, jeżeli uzna odwołanie w całości za słuszne, może samodzielnie zmienić lub uchylić zaskarżoną decyzję. W tym przypadku odwołaniu nie nadaje się dalszego biegu i sprawa nie zostaje przekazana do sądu.
Jeżeli odwołanie nie zostanie w całości lub w części uwzględnione, ZUS przekazuje niezwłocznie, nie później niż w terminie 30 dni od dnia wniesienia odwołania, sprawę do sądu wraz z uzasadnieniem.
W jakim terminie należy złożyć odwołanie?
Odwołanie należy złożyć w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji ZUS. Termin miesięczny kończy się z upływem dnia, który nazwą lub datą odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było – w ostatnim dniu tego miesiąca. Oznacza to, że jeśli decyzja zostanie dostarczona przykładowo 25 czerwca 2020 r., wówczas termin na złożenie odwołania mija 25 lipca 2020 r. Należy również pamiętać, że dla zachowania terminu wystarczy w ostatnim dniu nadać odwołanie przesyłką poleconą w placówce pocztowej.
Co powinno zawierać odwołanie?
Odwołanie powinno zawierać:
- wskazanie osoby, od której pochodzi, czyli nasze imię i nazwisko lub nazwę osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej;
- wskazanie adresu tej osoby;
- oznaczenie zaskarżonej decyzji lub orzeczenia;
- zwięzłe przytoczenie zarzutów oraz wniosków i ich uzasadnienie;
- podpis osoby odwołującej się.
Jak Sądy rozpatrują sprawy dotyczące zakwestionowania umowy o pracę? Czy pracownik ma szansę wygrać?
Często zdarza się, że ZUS niemalże „z automatu” uznaje, iż umowa o pracę została zawarta dla pozoru w przypadku, gdy pracownik niedługo po zawarciu stosunku pracy wystąpi o wypłatę któregokolwiek ze świadczeń. Tymczasem zgodnie z orzecznictwem sądów nawet gdyby uznać, że celem zawarcia umowy o pracę było wyłącznie uzyskanie świadczeń z funduszu ubezpieczeń społecznych – nie jest on sprzeczny z ustawą. Jeżeli w konkretnym przypadku została zawarta umowa o pracę nienaruszająca art. 22 k.p., nie można stawiać zarzutu zawarcia takiej umowy w celu obejścia prawa, nawet gdy jej cel dyktowany był wyłącznie chęcią uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Sąd bada przede wszystkim rzeczywiste wykonywanie pracy i na tych okolicznościach należy się skupić udowadniając swoje racje.
Poniżej przedstawiam kilka przykładowych orzeczeń:
Zatrudnienie członka rodziny/ kobiety będącej w ciąży
„Praca u matki nawet w czasie ciąży, a następnie szybkie pójście na zwolnienie same przez się nie dyskwalifikują takiego zatrudnienia (…) Umowie o pracę nie naruszającej art. 22 KP nie można stawiać zarzutu sprzeczności z ustawą lub zawarcia w celu obejścia prawa, nawet gdy jej cel dyktowany był wyłącznie chęcią pomocy ciężarnej córce w uzyskaniu świadczeń z ubezpieczenia społecznego.”
(Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 13 maja 2004 r., sygn. II UK 365/03)
Zatrudnienie osoby, której brakuje okresu zatrudnienia do otrzymania emerytury.
„Zdaniem Sądu Okręgowego, nie można przyjmować pozorności zawarcia umowy o pracę w sytuacji, kiedy umowa ta faktycznie była realizowana. Z akt sprawy wynika, że odwołująca się świadczyła pracę, potwierdził ten fakt świadek. Skoro w wyniku zawarcia umowy o pracę doszło do faktycznego podjęcia pracy i jej wykonywania, nie można pracownikowi stawiać zarzutu korzystania z przysługujących mu uprawnień, w tym w zakresie ubiegania się o świadczenie emerytalne.”
(Wyrok Sądu Okręgowego w Białymstoku – V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 21 stycznia 2005 r., sygn. V U 3919/04)
Zatrudnienie pracownika, który był w złym stanie zdrowia w chwili zawarcia umowy o pracę;
„Umowa o pracę zawarta bez określenia rodzaju pracy, jaka ma być w jej ramach świadczona, oraz w sytuacji, gdy strony od początku wiedziały, że pracownik ze względu na stan swojego zdrowia, oraz ze względu na brak odpowiedniej ilości zamówień nie będzie w stanie wywiązać się z obowiązków pracowniczych, jako pozorna jest nieważna (…) Sąd Apelacyjny szczegółowo rozważył i umotywował swoje wnioski o pozorności umowy, której podstawowy cel – świadczenie pracy – nie mógł być zrealizowany z przyczyn znanych stronom już w chwili zawarcia umowy. Pierwszą z tych przyczyn był zły stan zdrowia wnioskodawcy, z powodu którego zaprzestał on prowadzenia działalności gospodarczej. Było więc oczywiste, że wnioskodawca nie będzie mógł świadczyć pracy przy budowach domów, a takie czynności miał wykonywać na rzecz rzekomego pracodawcy. Drugą przyczyną uznania pozorności umowy był brak możliwości wykonania zamówienia, dla którego umowa została zawarta. Celem tej pozornej czynności prawnej było obejście przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 25 marca 1997 r. w sprawie zasad wcześniejszego przechodzenia na emeryturę pracowników zwalnianych z pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy (Dz.U. Nr 29, poz. 159). ”
(Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
z dnia 2 lutego 2000 r. sygn. II UKN 359/99)
Podwyższenie wynagrodzenia za pracę kobiecie w ciąży
Samo zwiększenie wymiaru czasu pracy i podwyższenie wynagrodzenia nie przesądza o naruszeniu zasad współżycia społecznego. Za takim stwierdzeniem nie przemawia również okoliczność zawarcia przez ubezpieczoną aneksu do umowy o pracę w czasie ciąży. Samo zawarcie umowy o pracę w okresie ciąży, nawet gdyby głównym motywem było uzyskanie zasiłku macierzyńskiego bądź też podwyższenie świadczeń związanych z nadchodzącym macierzyństwem i potencjalnym okresem niezdolności do pracy, nie jest naganne ani tym bardziej sprzeczne z prawem; przeciwnie, jest to postępowanie rozsądne i uzasadnione zarówno z osobistego, jak i społecznego punktu widzenia.
(Wyrok Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie – VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 31 grudnia 2021 r. VII U 637/20)
Jeśli potrzebujesz pomocy w przygotowaniu środka odwoławczego zapraszam do kontaktu z kancelarią -> formularz -> dane kontaktowe
Jeśli jesteś zainteresowany innymi artykułami i chcesz być na bieżąco ze wszystkimi ciekawostkami prawniczymi, zapraszam do polubienia i obserwowania mojej strony na facebooku -> Kancelaria Adwokacka Magdalena Tybor.
Przeczytaj również:
Jak odwołać się od negatywnej decyzji ZUS dot. świadczenia postojowego lub zwolnienia ze składek?
CZY DO PRZYZNANIA EMERYTURY POMOSTOWEJ KONIECZNE JEST WYKONYWANIE PRACY PO 31.12.2008 r.?