Często zdarza się, że zmarły krewny pozostawił po sobie spadek obciążony długami, który spadkobiercy wolą odrzucić w całości niż brać na siebie odpowiedzialność za uregulowanie zobowiązań. Jednak przepisy prawa nakładają na spadkobierców obowiązek dochowania stosownego terminu w ciągu którego mogą odrzucić spadek i o którym niestety często zapominają. Po upływie tego terminu muszą oni liczyć się z koniecznością uregulowania zobowiązań zmarłego. I tutaj pojawia się pytanie – czy w tym przypadku spadkobiercy będą odpowiadać całym swoim majątkiem za długi zmarłego, czy też mogą w jakiś sposób się zabezpieczyć? Na szczęście od 2015 r. polski ustawodawca zapewnił większą ochronę spadkobiercom, którzy odpowiadają za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku, o czym niżej.
W jakim terminie należy złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku?
Oświadczenie o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Początek biegu tego terminu zazwyczaj będzie liczony od śmierci spadkodawcy – jeśli spadkobiercy, którzy dziedziczą na podstawie ustawy wiedzieli o tym. W przypadku pozostawienia przez zmarłego testamentu, w którym powołuje do spadku określone osoby – rozpoczęcie sześciomiesięcznego terminu nastąpi w chwili, w której osoby te dowiedziały się o istnieniu przedmiotowego testamentu. Termin ten może być różny dla poszczególnych spadkobierców – istotne jest wykazanie przez nich, w którym momencie faktycznie dowiedzieli się o tytule swego powołania do spadku.
Co w przypadku, gdy nie zdążyliśmy złożyć oświadczenia o odrzuceniu spadku – czy przejdą na nas wszystkie długi zmarłego?
W sytuacji, gdy spadkobierca nie zdążył odrzucić spadku, traktuje się go tak jak gdyby przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Oznacza to, że spadkobierca nabywa spadek, ale tylko do wartości ustalonego w wykazie inwentarza lub spisie inwentarza stanu czynnego spadku. Spadkobierca odpowiada za długi spadkowe wyłącznie do wysokości aktywów nabytego spadku – jeśli długi będą wyższe niż wartość samego spadku, wówczas spadkobierca nie będzie musiał ich spłacać.
Jak zabezpieczyć się przed odziedziczonymi długami?
Jeśli nabyliśmy spadek z dobrodziejstwem inwentarza – powinniśmy zadbać o sporządzenie spisu inwentarza lub wykazu inwentarza. Jest to dokument, który podsumowuje cały majątek zmarłego uwzględniając zarówno jego aktywa, jak i pasywa (długi). Dokument ten wskazuje jaka jest górna granica odpowiedzialności spadkobiercy za długi spadkowe i pełni funkcję informacyjną dla wierzycieli. Dzięki właściwie sporządzonemu spisowi/wykazowi inwentarza mają oni jasność jakie składniki majątkowe wchodzą do spadku, a w konsekwencji z czego mogą dochodzić zaspokojenia swoich roszczeń.
- WYKAZ INWENTARZA – jest to tzw. prywatny spis inwentarza, który może sporządzić każdy spadkobierca osobiście.
Wykaz inwentarza powinien zawierać co najmniej następujące informacje:
- przedmioty należące do spadku wraz z podaniem ich wartości według stanu i cen z chwili otwarcia spadku (tj. śmierci spadkodawcy);
- przedmioty rozdysponowane tytułem zapisów windykacyjnych wraz z podaniem ich wartości według stanu i cen z chwili otwarcia spadku;
- długi spadkowe wraz ze wskazaniem ich wysokości według stanu z chwili otwarcia spadku.
Tak sporządzony wykaz należy złożyć, według woli sporządzającego – w sądzie albo przed notariuszem. Jest to na pewno tańsze rozwiązanie, niemniej jednak obarczone pewnym ryzykiem. Sporządzając we własnym zakresie wykaz inwentarza musimy mieć szczegółową wiedzę zarówno na temat majątku, jak i długów zmarłego. Jeśli bowiem spadkobierca sporządzi wykaz inwentarza niestarannie i przykładowo pominie pewne składniki majątku lub nie uwzględni wszystkich długów – może wówczas ponieść pełną odpowiedzialność za długi spadkowe nie mogąc się powołać na przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
Jeśli więc nie mamy wystarczającej wiedzy na temat składników majątku zmarłego i chcemy mieć pewność, co do rzetelności sporządzonego dokumentu – możemy zlecić dokonanie takiego spisu komornikowi sądowemu. W tym przypadku będziemy mieli do czynienia ze spisem inwentarza.
- SPIS INWENTARZA – jest to dokument sporządzony przez komornika, który ma charakter dokumentu urzędowego. Podobnie jak wykaz inwentarza – zawiera on spis majątku spadkowego (aktywa i pasywa).
Wniosek o sporządzenie spisu inwentarza możemy złożyć – albo do sądu spadku – albo bezpośrednio do właściwego komornika sądowego. Następnie sąd wydaje postanowienie w przedmiocie spisu inwentarza, na podstawie którego komornik przystępuje do przygotowania dokumentu. Sporządzając spis inwentarza komornik przejmuje na siebie obowiązek ustalenia składników majątku zmarłego oraz jego długów. Po wykonaniu postanowienia o sporządzeniu spisu inwentarza komornik przesyła akta sądowi spadku.
Spis inwentarza jest najlepszą opcją dla osób, które nie mają wystarczającej wiedzy na temat majątku zmarłego. Z uwagi na to, że ma on charakter dokumentu urzędowego – mamy pewność, że nie będziemy obciążeni odpowiedzialnością za ewentualne nieujawnione składniki majątku spadkodawcy, czy też jego długi. Niemniej jednak należy mieć na uwadze to, że przy spisie inwentarza cała procedura jego dokonania może potrwać nieco dłużej, niż w przypadku prywatnie przygotowanego wykazu – a zwłaszcza jeśli w skład spadku wchodzą nieruchomości, co do których konieczna będzie opinia sporządzona przez biegłego.
Ile kosztuje spis inwentarza, a ile wykaz inwentarza?
W przypadku chęci skorzystania z usług komornika sądowego należy pamiętać, że wniosek o sporządzenie spisu inwentarza jest odpłatny – opłata stała wynosi 400 zł. Ponadto należy doliczyć opłatę sądową w wysokości 100 zł oraz ewentualne wydatki gotówkowe komornika, czy też opłaty za dokonanie wyceny przez biegłych rzeczoznawców.
W przypadku wykazu inwentarza – jeśli składamy go bezpośrednio do sądu wówczas jest on nieodpłatny. Natomiast jeśli wykaz ten składany jest przed notariuszem – maksymalna stawka opłaty notarialnej za sporządzenie protokołu wynosi 200 zł netto + podatek VAT.
Jeśli potrzebujesz pomocy lub chcesz uzyskać więcej informacji, zapraszam do kontaktu z kancelarią -> formularz -> dane kontaktowe
Jeśli jesteś zainteresowany innymi artykułami i chcesz być na bieżąco ze wszystkimi ciekawostkami prawniczymi, zapraszam do polubienia i obserwowania mojej strony na facebooku -> Kancelaria Adwokacka Magdalena Tybor.
Przeczytaj również:
Zmarły krewny pozostawił w spadku nieruchomość – jak uregulować wpis w księdze wieczystej?
Zmarły nie uwzględnił Cię w testamencie? Sprawdź, czy należy Ci się zachowek.
Jakie roszczenia odszkodowawcze przysługują rodzinie oraz najbliższym osoby zmarłej wskutek wypadku?