Termin „ubezwłasnowolnienie” nie od dziś kojarzy nam się z czymś negatywnym, bo przecież odbiera drugiej osobie prawo do decydowania o sobie – ale czy na pewno instytucję tę można traktować jako naruszenie godności drugiego człowieka? W naszym życiu często zdarzają się sytuacje, w których osoba najbliższa traci pełną świadomość swoich czynów. Najprostsze nawet sprawy życia codziennego, jak np. opłacanie rachunków, robienie zakupów, czy decydowanie o swoich sprawach osobistych i majątkowych – stają się trudne do przezwyciężenia. W takich sytuacjach to właśnie ubezwłasnowolnienie osoby chorej może uchronić jej pozycję w społeczeństwie. Instytucja ubezwłasnowolnienia ma na celu ochronę osoby, która nie jest w stanie podejmować racjonalnych decyzji życiowych – ma nieść tej osobie pomoc w załatwieniu jej spraw osobistych oraz majątkowych.
KOGO MOŻNA UBEZWŁASNOWOLNIĆ?
Ubezwłasnowolnić można osobę, która wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego oraz zaburzenia innego rodzaju, w szczególności pijaństwa lub narkomanii nie może kierować swoim postępowaniem. Katalog ten ma jednak charakter otwarty i może być uzupełniany innymi stanami chorobowymi. W orzecznictwie przyjęto, że zaburzenia te mogą wynikać również z demencji starczej, choroby Alzheimera, które prowadzą do stanu umysłu, w którym dana osoba jest na poziomie dziecka. Pojęcie „innego rodzaju zaburzeń psychicznych” należy więc rozumieć szeroko, obejmując nim również pewne stany naturalne, wynikające ze starzenia się organizmu.
KTO MOŻE ZŁOŻYĆ WNIOSEK O UBEZWŁASNOWOLNIENIE?
Wniosek o ubezwłasnowolnienie może zgłosić:
- małżonek osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie;
- jej krewni w linii prostej (np. rodzice, dzieci, dziadkowie, wnuki) oraz rodzeństwo;
- jej przedstawiciel ustawowy.
WYJĄTEK! Krewni osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, nie mogą zgłaszać tego wniosku, jeżeli osoba ta ma przedstawiciela ustawowego.
GDZIE ZŁOŻYĆ WNIOSEK?
Wniosek o ubezwłasnowolnienie należy skierować do Sądu Okręgowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby, której ubezwłasnowolnienie dotyczy
ILE KOSZTUJE ZŁOŻENIE WNIOSKU O UBEZWŁASNOWOLNIENIE?
Wniosek o ubezwłasnowolnienie należy opłacić kwotą w wysokości 100,00 zł.
CO POWINIEN ZAWIERAĆ WNIOSEK O UBEZWŁASNOWOLNIENIE?
Poza ogólnymi warunkami, które są wymagane dla pism procesowych, wniosek o ubezwłasnowolnienie powinien zawierać:
- żądanie ubezwłasnowolnienia całkowitego lub częściowego;
- wskazanie powodów ubezwłasnowolnienia;
- wskazanie uprawnienia do zgłoszenia wniosku.
UWAGA! W celu uprawdopodobnienia „powodów ubezwłasnowolnienia” należy przedłożyć:
- jeśli ubezwłasnowolnienia miałoby wynikać z choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego – świadectwo lekarskie wydane przez lekarza psychiatrę o stanie psychicznym osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie;
- jeżeli ubezwłasnowolnienie ma nastąpić z powodu pijaństwa lub narkomanii, do uprawdopodobnienia – oprócz wymienionych: zaświadczenia psychiatry lub opinii psychologa – należy również przedstawić w przypadku pijaństwa – zaświadczenie poradni przeciwalkoholowej, a w przypadku narkomanii – zaświadczenie z poradni leczenia uzależnień.
Jeśli dokumenty te nie zostaną załączone do wniosku, wówczas sąd nas o to wezwie pod rygorem odrzucenia wniosku, chyba że ich przedłożenie byłoby niemożliwe – co należałoby uprawdopodobnić.
JAKIE SĄ KONSEKWENCJE UBEZWŁASNOWOLNIENIA?
Konsekwencje ubezwłasnowolnienia będą różne w zależności od tego czy orzeczono ubezwłasnowolnienie częściowe, czy całkowite.
UBEZWŁASNOWOLNIENIE CAŁKOWITE
W przypadku ubezwłasnowolnienia całkowitego, osoba to zostaje całkowicie pozbawiona zdolności do czynności prawnych, czego efektem jest niemożność występowania przez nią w obrocie we własnym imieniu i na własny rachunek. Czynność prawna dokonana przez osobę całkowicie ubezwłasnowolnioną jest całkowicie nieważna – nie dotyczy umów należących do umów powszechnie zawieranych w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego, jak np. zakup chleba.
Orzeczenie o ubezwłasnowolnieniu całkowitym pociąga za sobą obowiązek ustanowienia opiekuna dla ubezwłasnowolnionego – można go wskazać już we wniosku o ubezwłasnowolnieniE. Najczęściej są to osoby z najbliższej rodziny. W przypadku osób, które pozostają jeszcze pod władzą rodzicielską funkcję opiekuna pełni rodzic.
UBEZWŁASNOWOLNIENIE CZĘŚCIOWE
Jeśli zostanie orzeczone ubezwłasnowolnienie częściowe, wówczas jego konsekwencją będzie utrata pełnej zdolności do czynności prawnych na rzecz ograniczonej zdolności do czynności prawnych – oznacza to, że ważność podejmowanych przez nią czynności będzie zależała od potwierdzenia jej przez przedstawiciela ustawowego lub kuratora.
Orzeczenie o ubezwłasnowolnieniu częściowym oznacza konieczność ustanowienia dla tej osoby kuratora. Kurator jest ustanawiany przez sąd opiekuńczy. Podobnie, jak w przypadku opiekuna – kuratorem będzie najczęściej osoba z najbliższej rodziny – o ile wzgląd na dobro osoby ubezwłasnowolnionej nie stoi temu na przeszkodzie.
Podsumowując, sąd rozstrzygając sprawę jest z urzędu zobowiązany do wzięcia pod uwagę wyłącznie interesu osoby, która ma zostać ubezwłasnowolniona. Celem bowiem ubezwłasnowolnienia jest niesienie pomocy tej osobie w załatwieniu jej spraw osobistych lub majątkowych – sąd nie może kierować się interesem osoby składającej wniosek. Sąd może więc oddalić żądanie ubezwłasnowolnienia, jeżeli sytuacja życiowa chorego jest ustabilizowana, ma on zapewnioną dostateczną opiekę faktyczną i nie zachodzi potrzeba podjęcia żadnych działań wymagających ustanowienia opieki prawnej, a orzeczenie ubezwłasnowolnienia mogłoby prowadzić do zakłócenia wbrew interesom chorego korzystnie dla niego uregulowanej sytuacji faktycznej (Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 5 stycznia 1977 r. I CR 450/76). Składając wniosek o ubezwłasnowolnienie, należy więc pamiętać, o jego głównej funkcji jaką jest opieka nad osobą, która nie jest w stanie zadbać o własne interesy, a nie kierować się wyłącznie własnymi potrzebami.
Jeśli potrzebujesz pomocy lub chcesz uzyskać więcej informacji, zapraszam do kontaktu z kancelarią -> formularz -> dane kontaktowe
Jeśli jesteś zainteresowany innymi artykułami i chcesz być na bieżąco ze wszystkimi ciekawostkami prawniczymi, zapraszam do polubienia i obserwowania mojej strony na facebooku -> Kancelaria Adwokacka Magdalena Tybor.
Przeczytaj również:
Przegapiłeś termin na odrzucenie spadku? Jak zabezpieczyć się przed odziedziczonymi długami?
Zmarły nie uwzględnił Cię w testamencie? Sprawdź, czy należy Ci się zachowek.
Zmarły krewny pozostawił w spadku nieruchomość – jak uregulować wpis w księdze wieczystej?